Israël: Vragen & Antwoorden inzake de hervorming van het rechts-stelsel

ZIE OOK: “Israël: het langverwachte hervormingsproces van de rechterlijke macht is eindelijk begonnen“

(Het volgende is de vertaling van dit stuk van 13 maart 2023)

Er zijn veel onjuiste veronderstellingen en misvattingen met betrekking tot de hervorming van het rechtsstelsel, daarom geven we hier antwoorden op de belangrijkste vragen die ons hierover zijn gesteld.

1. Waarom is hervorming nodig?

De afgelopen decennia heeft het gerechtelijk apparaat zich, in strijd met zijn mandaat, bemoeid met niet-juridische kwesties. Rechtbanken doen regelmatig uitspraken over politieke geschillen en beleidskwesties die onderwerp zijn van maatschappelijk debat. Dit is een ernstige aanval op het fundament van de democratie. Het gerechtelijk systeem heeft het laatste woord, zonder de mogelijkheid voor de burgers om het te beïnvloeden. Dertig jaar lang heeft het Hooggerechtshof beslist dat het over elke zaak mag beslissen, zelfs over zaken die voorheen buiten zijn reikwijdte vielen. Deze revolutie was eenzijdig, zonder publieke discussie en zonder legitimerende wetgeving.

In tegenstelling tot aanvaardbare normen in de democratische wereld, kan in Israël tegenwoordig elke publieke en private kwestie het Hof bereiken en kan het ingrijpen om elke reden die het nodig acht. Wanneer het Hof dat wil, interpreteert het de wet flexibel en schrapt het de wetten van de Knesset. Onlangs is het Hooggerechtshof begonnen te spelen met het idee om basiswetten te schrappen, die nu juist de rechtvaardigingsbron zijn van het Hof om reguliere wetgeving te schrappen. Het Hof maakte ook eenzijdig de procureur-generaal superieur aan de regering, zonder enige wettelijke basis. Dit is een ernstige schending van de scheiding der machten en een schending van het democratische ideaal van volkssoevereiniteit.

2. Vergeet democratische theorieën en ideeën.

Schaadt het optreden van het Hooggerechtshof daadwerkelijk het bestuur van de staat? Zeker. Het Hof kan om welke reden dan ook tussenbeide komen in elke aangelegenheid en doet dat wanneer het dat nodig acht. Het Hof vernietigde de afgelopen jaren de beslissingen van de Knesset en de regering op veel belangrijke beleidsterreinen. Het Hof dwarsboomde het beleid van de regering ten aanzien van de Palestijnse migratie naar Israël volledig; de compromissen die de Knesset heeft bereikt over de rekrutering van ultra-orthodoxe burgers in het leger; het beperkte de verschillende strategieën die bedoeld waren om terroristen af te schrikken, zoals het ontzeggen van burgerschap aan terroristen, het weigeren van voordelen en het slopen van huizen van terroristen; kwam tussenbeide bij het toezicht op de prijzen van basisproducten en zelfs bij de belastingheffing; het Hof herschreef onlangs ook de wettelijk vastgelegde regeling inzake draagmoederschap. Over het algemeen lopen processen vertraging op wanneer elke vraag een juridische discussie wordt. De procureur-generaal voorkomt preventief dat beslissingen worden uitgevoerd nadat het Hof hem het vetorecht heeft gegeven over de beslissingen van de ministers en de regering. Verkozen functionarissen kunnen het beleid waarvoor ze zijn gekozen niet uitvoeren, en de regels om dit te doen worden ad hoc gemaakt. In geen enkel democratisch land bestaat een vergelijkbare situatie.

3. De hervorming zal leiden tot een regering zonder beperkingen!

Absoluut niet. Het Hooggerechtshof zal zijn belangrijke rol blijven spelen bij het toetsen van de rechtmatigheid van het optreden van de regering en het beschermen van individuele rechten, vergelijkbaar met wat gebruikelijk is in democratische landen. Daarnaast kent het Israëlische systeem extra checks and balances. Nadat de hervorming is aangenomen, zal het Hof de rechterlijke toetsing van de regering en haar ondergeschikten voortzetten: het zal ervoor zorgen dat de autoriteiten niet handelen in strijd met de wet, dat ze alleen handelen in overeenstemming met de aan hen verleende autoriteit, dat ze handelen zonder discriminatie, volgens een eerlijk proces, zonder ongepaste overwegingen. Dit zijn de gronden die over de hele wereld worden geaccepteerd en die de bescherming van rechten zullen blijven garanderen. Benadrukt moet worden: de justitiële hervormingen doen geen afbreuk aan de administratieve toetsingsbevoegdheid van het Hof. Ze regelen alleen de bevoegdheid van het Hof om wetten te schrappen. Daarnaast zijn er andere beperkingen en controles op de regeringen in Israël. Elke regering houdt het amper twee jaar vol. De coalities zijn samengesteld uit verschillende partijen die overeenkomsten moeten sluiten, waardoor de macht van de regering om controversiële wetten goed te keuren wordt beperkt.

4. De Knesset zal alle terughoudendheid verliezen en de ultraorthodoxen zullen de coalitie gebruiken om religieuze dwangwetten op te leggen.

Niet waar. De Knesset heeft veel natuurlijke beperkingen. De hervorming machtigt het Hooggerechtshof voor het eerst om wetgeving onder passende voorwaarden te herzien. Wij zijn een parlementaire democratie. Een fundamenteel principe van dit systeem (afkomstig uit het VK) is de suprematie van het parlement. Hoewel de regering de macht heeft over de Knesset, is ze er ook ondergeschikt aan, aangezien ze regeert op grond van haar vertrouwen. In werkelijkheid kan de regering niet wettelijk vastleggen wat ze wil. Pas onlangs zagen we hoe de coalitiepolitiek extreme wetsvoorstellen meteen vernietigde. In 1995 verklaarde het Hooggerechtshof eenzijdig het bestaan van een grondwet, op grond waarvan het wetten van de Knesset kan vernietigen. Er is geen ander voorbeeld in de wereld van een land waar een grondwet met terugwerkende kracht door een rechtbank werd afgekondigd. Desondanks zal deze hervorming voor het eerst het Hooggerechtshof machtigen om een wet in de daarvoor bestemde gevallen ongeldig te verklaren, afhankelijk van een grote consensus onder de rechters.

5. Het heeft geen zin dat de overheid juist de rechters aanstelt die het moeten controleren.

De benoeming van rechters in hogere rechtbanken door de gekozen ambtenaren is eigenlijk de norm in de democratische wereld. Er is geen democratische rechtvaardiging om rechters vetorecht te geven over de benoeming van hun collega’s. Dit bestaat in feite niet in de wereld. De bewering dat benoeming door gekozen functionarissen de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht schaadt, gaat niet op. Tegenwoordig zijn lagere rechters in hoger beroep voor bevordering afhankelijk van de rechters van het Hooggerechtshof. In het verleden verbood de opperrechter lagere rechters in hoger beroep zelfs om te spreken met de politieke leden van de selectiecommissie om hun kandidatuur te promoten.

De samenstelling van de selectiecommissie van de rechters was bepaald voordat het Hooggerechtshof zich bevoegd verklaarde om wetgeving ongeldig te verklaren en is niet geschikt voor een constitutioneel hooggerechtshof. In de huidige samenstelling van de commissie hebben de rechters een vetorecht, de Orde van Advocaten een overmaat aan macht (terwijl het onduidelijk is wie ze precies vertegenwoordigt) en vormen de gekozen functionarissen een minderheid in de commissie. De commissie moet rechters kunnen benoemen die zowel professioneel zijn als representatief voor verschillende rechtsfilosofieën die de waarden en diversiteit van het publiek weerspiegelen.

Onder de absolute meerderheid van ontwikkelde democratische landen (de OESO-landen) benoemen de gekozen functionarissen de rechters. Er zijn landen zoals Canada waar de minister-president overlegt met commissies van deskundigen, waaronder rechters en vertegenwoordigers van advocaten, maar dat zijn slechts adviescommissies.

6. Als het advies van de procureur-generaal niet bindend is, mag de regering dan de wet overtreden?

Natuurlijk niet. De regering is onderworpen aan de wet en de openbare aanklagers zullen hun belangrijke werk voortzetten om haar te helpen alleen binnen de wet te handelen. De regering is de instantie die verantwoordelijk is voor het handelen in overeenstemming met de wet. Alleen het Hof, en niet de staatsadvocaten, kunnen bindende uitspraken doen over juridische kwesties.

Tegenwoordig heeft Israël een systeem dat zijn weerga niet kent in de wereld: de adviezen van de procureur-generaal zijn bindend voor de regering, en het heeft ook het monopolie op wettelijke vertegenwoordiging voor de rechtbanken. De combinatie van de twee zaken betekent dat de procureur-generaal over bijna elke kwestie zijn mening aan de regering kan opdringen, omdat elke kwestie als een juridische kwestie wordt beschouwd.

De hervorming brengt Israël meer in overeenstemming met democratische normen. Daarin staat dat de overheid overlegt met de procureur-generaal en vertrouwt op zijn expertise, maar dat de overheid uiteindelijk degene is die de beslissing neemt en daarvoor verantwoordelijkheid neemt. Het is duidelijk dat de overheid alleen volgens de wet moet handelen, en het is van groot belang dat de juridische adviseurs haar hierbij helpen. Zo was het voor de hervorming en zo zal het daarna nog steeds zijn. Als een besluit onwettig is, kan het Hof het uiteraard vernietigen. Maar we moeten niet accepteren dat de premier ondergeschikt is aan bureaucratische ambtenaren, die in feite functioneren als een vierde autoriteit. De verantwoordelijkheid moet liggen bij degene die aan de macht is. Hij moet de beslissingen nemen en verantwoordelijk zijn voor de resultaten ervan.

7. Als de redelijkheidsnorm komt te vervallen, wie beschermt mij dan tegen de willekeur van de overheid?

Op dezelfde manier waarop u vandaag beschermd bent. “Redelijkheid” is een subjectieve maatstaf die het Hof heeft aangenomen om tussenbeide te komen in beslissingen die het ongepast acht, voornamelijk in beleidskwesties, overheids-benoemingen en de ambtstermijnen van overheidsfunctionarissen. Ook na de hervorming zal het Hof bevoegd zijn om beslissingen van de overheid nietig te verklaren als deze zijn genomen zonder bevoegdheid, in strijd met de wet, in strijd met rechten of uit vreemde overwegingen en discriminatie. De “redelijkheid” is een waarde-subjectieve maatstaf die het Hof voor zichzelf heeft aangenomen, voornamelijk voor inmenging in benoemingen en beleid die perfect legaal tot stand zijn gekomen, maar naar het oordeel van het Hof “gebrekkig” waren. Het Hof mag zich niet mengen in de discretionaire bevoegdheid die de wet aan de relevante autoriteiten toekent. Daar heeft het geen expertise en capaciteit voor. De rechtbank wordt geacht recht te beoefenen. Het is geen toeval dat rechtbanken in andere landen in de wereld, die geen ‘redelijkheidsnorm’ hebben ontwikkeld zoals in Israël, zich niet bemoeien met de benoeming en het ontslag van gekozen functionarissen, en geen beleidsbeslissingen nemen in plaats van de bevoegde relevante autoriteiten.

8. Maar andere landen hebben andere checks and balances, zoals twee kamers van het parlement of een grondwet!

Israël is een parlementaire democratie en de Knesset is de soeverein. Veel mechanismen zouden onze democratische verantwoordingsplicht kunnen vergroten. Het laatste woord over openbare beslissingen overdragen aan een niet-gekozen rechterlijke instantie is echter niet de juiste weg. Geen twee democratieën hebben inderdaad identieke mechanismen. Er zijn verschillende voorstellen om de relatie tussen de Knesset en de regering te versterken, zoals de juiste kiesdrempel, de voorwaarden voor het vormen of ontbinden van een regering en de wijze van selecteren van partij-kandidaten. Maar zolang we een parlementaire democratie zijn, is de Knesset de soeverein. Het overdragen van de beslissingsbevoegdheid in openbare geschillen aan het Hof verzwakt de democratie in plaats van haar te versterken. Hoewel we een parlementaire democratie zijn, en hoewel we geen volledige grondwet hebben, machtigt de huidige hervorming het Hooggerechtshof om wetgeving te herzien met een speciale meerderheid en quorum. Op deze manier ontstaat er een controlemechanisme tegen uitzonderlijk onaanvaardbare wetgeving, en dit keer zal het voortkomen uit een duidelijke bevoegdheid die aan het Hof wordt verleend en niet uit een bevoegdheid die het voor zichzelf heeft bedacht.

9. Het Hooggerechtshof beschermt de zwakken. De hervorming zal onze rechten schaden.

Het Hof speelt een belangrijke rol en zal die ook blijven spelen nadat de hervorming is goedgekeurd. Het Hooggerechtshof en de rest van de rechtbanken zullen onze rechten volgens de wet blijven beschermen in betrekkingen met de overheid. De hervorming beperkt de betrokkenheid van het rechtssysteem bij openbare en op waarden gebaseerde beslissingen die bedoeld zijn om in de politieke sfeer te worden opgelost. De hervorming heeft geen gevolgen voor de meeste werkterreinen van het Hof en de andere administratieve rechtbanken, waarvan het belang niet wordt betwist. Zelfs met betrekking tot aanstootgevende wetgeving blijft de mogelijkheid om in beroep te gaan bij het Hof behouden, behalve dat een bijzonder quorum en een bijzondere meerderheid vereist zijn om een wet van de Knesset ongeldig te verklaren. De hervorming verzwakt het Hof niet, maar versterkt eerder het onderscheid tussen beleidsvorming door gekozen functionarissen en de rol van de rechtbank. Er moet ook aan worden herinnerd dat de “bescherming van rechten” een complexe aangelegenheid is. Alle rechten komen voort uit de afweging van andere rechten of publieke belangen. Deze evenwichten moeten in principe worden gedecodeerd door het politieke systeem, en het is de taak van de rechtbank om de wet te handhaven, het individu te beschermen en in uitzonderlijke gevallen te voorkomen dat aanstootgevende wetgeving wordt aangenomen.

10. De hervorming zal van Israël een dictatuur maken.

Dit zijn niks dan slogans. Israël was al vóór de constitutionele revolutie van de jaren negentig een levendige democratie. De justitiële hervorming zal het evenwicht herstellen dat tijdens de constitutionele revolutie werd geschonden: met scheiding van autoriteiten, duidelijke afbakening van bevoegdheden en een onafhankelijk en sterk gerechtelijk apparaat dat opereert binnen de grenzen van zijn gezag. Israël zal een voorbeeldige liberale democratie blijven, gebaseerd op de heerschappij van het volk, op de rechtsstaat, op de scheiding der machten en op een sterke bescherming van burger- en mensenrechten zoals het nu is. De Israëlische democratie wordt versterkt wanneer het Hof zich niet kan mengen in legitieme beleidsconflicten, zoals in de rekrutering [voor militaire dienst] van ultra-orthodoxen, in de oprichting van privé-gevangenissen of in de benoeming van overheidsfunctionarissen. Integendeel, Israël zal in de buurt komen van wat in alle geavanceerde democratieën wordt geaccepteerd: de rechters van het Hooggerechtshof worden gekozen door de gekozen volksvertegenwoordigers; de procureur-generaal fungeert als juridisch adviseur en niet als vierde autoriteit binnen de regering; de basiswetten zullen dienen als het hoogste normatieve kader en de rechtbanken zullen handelen binnen de grenzen van het gezag dat hen door het soevereine lichaam [de Knesset] is verleend. Zo werkt een echte democratie.

11. Kijk wat er gebeurde in Hongarije met een onbeperkte regering. Tegenwoordig is het geen echte democratie meer.

Als meer dan 50% van het publiek op één enkele partij stemt die het parlement overneemt, en het parlement bestuurt de rechtbank, dan is dit het resultaat. De staat Israël komt daar niet bij in de buurt. Hongarije kwam in de jaren negentig uit het communistische bewind en in 2010 won de Fidesz-partij van Viktor Orban de verkiezingen met een grote meerderheid. Orban veranderde de indeling van de regio’s bij de verkiezingen, zodat alleen zijn partij een tweederde meerderheid in het parlement heeft, de meerderheid die nodig is voor veranderingen in de grondwet en controle over alle mechanismen. Hongaarse burgers keuren dit blijkbaar goed en kiezen er daarom steeds weer voor. Bovendien wordt het beheer van het rechtssysteem in Hongarije feitelijk gedaan door een commissie die door het parlement is aangesteld. Het bepalen van de opstellingen, de promotie van juryleden en zelfs hun vergoeding worden door deze commissie gedaan. In Israël heeft er sinds het bewind van de Labour-partij, die het fundament van Israël legde, geen enkele partij meer controle over het parlement. Integendeel, we zijn een meerpartijen-democratie, met veel centrumpartijen. In Israël heeft het parlement geen controle over het gerechtelijk apparaat. Door de hervorming is de regering dominant in de selectiecommissie van de rechters, zoals gebruikelijk is in veel democratische landen. Na hun selectie is de onafhankelijkheid van de rechters echter absoluut. Daarom is de vergelijking met de processen die in Hongarije plaatsvonden ongegrond en misleidend.

12. De rechtbank is het schild van de IDF tegen internationale tribunalen en sancties.

De hervorming heeft geen betrekking op het strafrechtelijk handhavingssysteem, dus het argument is niet relevant. Hoe dan ook, de VN-Mensenrechtenraad en het Internationaal Strafhof werken ons om politieke redenen tegen. Volgens verplichtende regels kan het Internationaal Strafhof geen toetsend onderzoek doen naar de acties van de veiligheidstroepen van landen die een onafhankelijk strafrechtsysteem hebben. Ondanks het sterke juridische en strafrechtelijke systeem van Israël, heeft het ICC vanwege politieke motieven een onderzoek geopend naar Israëlische acties. De hervorming gaat in ieder geval over de bevoegdheden van het Hooggerechtshof met betrekking tot primaire wetgeving en basiswetten, de bevoegdheden van de procureur-generaal en de norm van ‘redelijkheid’. Dit alles behoort niet tot het terrein van het strafrecht. Een wijziging van de samenstelling van de selectiecommissie van de juryleden heeft hier ook geen invloed op. Het ICC in Den Haag en de VN-organen hebben in ieder geval voldoende excuses om, met of zonder hervorming, tegen Israël op te treden.

______________________

Ik heb sinds januari 2023 aandacht besteed aan de hervormingen.
De stukken lopen van het meest recente naar het oudste.

Israël: het langverwachte hervormingsproces van de rechterlijke macht is eindelijk begonnen (5 augustus 2023)

Caroline Glick: links brengt Israël in gevaar om aan de macht te blijven — teneinde het (religieuze) Zionisme te slopen (31 juli 2023)

Het gaat die linkse demonstranten niet om “demokratie” maar om machtsbehoud van een D66-achtige elite.

Wim Kortenoeven over de hervormingen in Israël (25 juli 2023)

Ook in Nederland moeten linkse Joden tot bezinning komen (23 april 2023)

Israëls heersende klasse moet bij zinnen komen (22 april 2023)

Is Toine Rongen van ‘De Andere Krant’ een Jodenhater? (2 april 2023)

Gemengd Joods-linkse zelfhaat bedreigt Israël (29 maart 2023)

Ook in Israël is deuglinks bereid tot terreur als er democratie dreigt (4 maart 2023)

Een minder dan ijzersterke verbintenis — De regering Biden overschrijdt twee onheilspellende rode lijnen inzake Israël (25 februari 2023)